خاندان خاتون آبادی
خاندان خاتون‌آبادی؛ از خاندان‌های علمی مشهور و پرنفوذ در اصفهان و تهران بودند که منصب رسمی امامت جمعه در این دو شهر (اصفهان: قرن دوازدهم تا چهاردهم، تهران: قرن سیزدهم تا انقلاب اسلامی) را در اختیار داشتند. سیده نصرت امین، از بانوان نامدار این خاندان است.
اجداد آنها از سادات ساکن مدینه بودند که به دعوت حاکم خراسان به مشهد و سپس تعدادی از آنها به قم و اصفهان مهاجرت کردند.
نسب
اجداد آنها از ساداتِ حسینی ساکن در مدینه بوده و نسبشان به حَسَنِ اَفْطَس، نوه امام زین العابدین(ع)، می‌رسد. یکی از این سادات به نام حسن به دعوت حاکم خراسان به مشهد رفت، دختر حاکم را به همسری گرفت و نقیب النقبای خراسان شد.
پس از وفات وی فرزندانش به شهر قم و سپس تعدادی از آنها به اصفهان رفتند، از جمله عمادالدین بن حسن بن جلال الدین که سرسلسله خاندان خاتون‌آبادی است.
در پی بروز طاعون در اصفهان، عمادالدین به خاتون آباد، از روستاهای اصفهان، رفت و تا پایان عمر در آنجا ماند. ازاینرو اولاد و احفادش خاتون‌آبادی خوانده شده‌اند.
مشاهیر
- میر عبدالحسین خاتون‌آبادی فرزند میر محمدباقر، از مورخان عصر صفویه بود. او از شاگردان محمدتقی مجلسی، محمدباقر سبزواری، رفیعا نایینی و ملا حسین بروجردی بود. مشهورترین اثر او کتاب وقایع السنین و الاعوام است. او در این کتاب علاوه بر ثبت وقایع، به اختصار به معرفی کتبی که به دستش رسیده است هم پرداخته است. خاتون‌ابادی تالیف این اثر را در رمضان سال ۱۰۹۷ ق شروع کرده و تا حدود سال ۱۱۰۵ هجری که سال وفات اوست همچنان به تألیف آن مشغول بوده است. پس از او فرزندانش بخش‌هایی را به آن افزوده‌اند.
- محمدصالح خاتون‌آبادی، شیخ الاسلام اصفهان و داماد محمدباقر مجلسی، و نخستین امام جمعه اصفهان از خاندان خاتون‌آبادی است.
- سید محمدمهدی خاتون‌آبادی فرزند سیدمرتضی خاتون‌ابادی و نوه محمدمهدی خاتون‌ابادی، در ۱۱۸۵ یا ۱۱۸۶ق به دنیا آمد. او از عالمان دینی بود و در اصفهان به تدریس و اقامه جماعت اشتغال داشت. فتحعلی شاه قاجار پس از وفات امام جمعه تهران، در ۱۲۳۶ وی را به تهران فراخواند و به امامت جمعه این شهر منصوب کرد. او به آقابزرگ ملقب بود. سیدمحمدمهدی در ۱۲۶۳ق درگذشت و در نجف به خاک سپرده شد.
- میرزا ابوالقاسم خاتون‌آبادی، مشهور به آقا، پس از بازگشت به تهران به تدریس و تصدی امور دینی مردم پرداخت و پس از وفات عمویش، محمدشاه قاجار او را به امامت جمعه تهران منصوب کرد. وی در ۱۲۷۰ یا ۱۲۷۱ درگذشت و در نزدیکی ری به خاک سپرده شد.
- فرزند میرزا ابوالقاسم، زین العابدین، در ۱۲۶۱ به دنیا آمد. پس از وفات پدرش، چون زین العابدین خردسال بود عمویش، مرتضی صدرالعلما، تا ۱۲۸۰ نماز جمعه را اقامه کرد و از آن پس، امامت جمعه به او واگذار شد. بزرگترین پسر زین العابدین، میرزاابوالقاسم، در ۱۲۸۲ به دنیا آمد. در ۱۳۰۴ به نجف رفت و نزد حبیب الله رشتی و شریعت اصفهانی درس خواند. او داماد مظفرالدین شاه شد و پس از وفات پدر، به امامت جمعه تهران منصوب گردید و در۱۳۰۶ش درگذشت.
- سیدحسن امامی، در ۱۲۸۱ش در تهران به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی را در مدرسه‌ای روسی گذراند و سپس برای فراگیری علوم دینی به نجف رفت. در ۱۳۰۷ش برای تحصیل در رشته حقوق عازم سوییس شد و پس از اخذ درجه دکتری این رشته و بازگشت به ایران، افزون بر عهده دار شدن مناصب قضایی، به تدریس حقوق در دانشگاه پرداخت. او علاوه بر امامت جمعه تهران، نمایندگی و ریاست دوره هفدهم مجلس شورای ملی را برعهده داشت که به دنبال بعضی وقایع سیاسی و اعتراض مردم به عملکرد او در همراهی با حکومت، در ۱۳۳۱ش از ریاست مجلس استعفا داد و مدتی در خارج از ایران به سر برد. سیدحسن امامی قبل از انقلاب اسلامی از ایران خارج شد و در ۱۳۵۸ش در ژنو درگذشت. وی آخرین امام جمعه تهران از خاندان خاتون‌آبادی است.